Przewodnik pt. „Lwów z lotu ptaka” wydany został w 1938 roku (II Rzeczpospolita) przez Związek Popierania Turystyki Królewskiego Stołecznego Miasta Lwowa (adres wydawcy: ul. Kilińskiego 4, Lwów).
Druk folderu wykonano w Drukarni Polskiej Bolesława Wysłoucha we Lwowie.
Folder w wersji cyfrowej jest dostępny na portalu Biblioteki Narodowej – Polona: https://polona.pl/item/lwow-z-lotu-ptaka-informator-przewodnik-zwiazku-popierania-turystyki-m-lwowa,MTI2NDM5MA/0/#info:metadata
Wykonawca: Mirosław Osip-Pokrywka
Aktualizację przeprowadzono przedstawiając współczesne zdjęcia (wykonane przy użyciu drona) kadrów fotograficznych zbliżonych do lotniczych oryginałów. Dla ułatwienia identyfikacji zdjęcia archiwalne z folderu zostały oznaczone numerami od 1 do 7 (patrz: załącznik nr 1 – skan folderu – numer zdjęcia na czerwono w kółku). Fotografie współczesne są dołączone w formie odrębnych plików jpg, gdzie nazwa zawiera oznaczenie sfotografowanego obiektu. Uzupełnieniem jest zamieszczony poniżej opis przedstawiający w syntetycznej formie historię i współczesny stan zachowania obiektów.
STARÓWKA
[…] wkraczamy na teren średniowiecznego Lwowa. Ciasno skupione zabudowania, w siatce wąskich uliczek, tworzą obramowanie dla czworoboku placu Rynkowego największego w Polce. Wieża Ratuszowa dekoruje rozległy, koszarowy gmach Urzędu Miejskiego […] w obrębie dawnych fortyfikacji miejskich widzimy wysoki strop gotyckiej katedry łacińskiej z wieża nakrytą rokokowym hełmem”
Stare Miasto obejmuje obszar średniowiecznego Lwowa z okresu lokacji miasta w XIII wieku. Jego zarys miał kształt nieregularnego czworoboku o powierzchni ok. 18 ha, niegdyś otoczonego fosą i murami obronnymi. W obrębie starówki mieszczą się najstarsze i najcenniejsze zabytki Lwowa, m.in. wspaniałe świątynie i okazałe kamienice. Miasto szczęśliwie ominęły większe zniszczenia II wojny światowej, dzięki czemu lwowską starówkę cechuje duża koncentracja zabytkowych budowli. Fakt ten został doceniony przez wpis w 1998 r. Starego Miasta we Lwowie na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Rynek
Sercem starówki jest Rynek. Prostokątny plac o wymiarach 142 x 129 m otacza zwarta zabudowa 44 kamienic z masywnym ratuszem pośrodku. Każda z nich to osobny rozdział historii miasta i jego mieszkańców. Wielki pożar Lwowa w 1527 r. zniszczył doszczętnie oryginalną gotycką zabudowę pierzei rynkowych, wobec czego zachowane domy pochodzą z doby baroku i renesansu. W niektórych ulokowano muzea, m.in. Czarna kamienica – nr 4, czy Królewska kamienica – nr 6. Zdecydowana większość służy jako obiekty rozrywkowo-gastronomiczne, gdzie działają restauracje, kawiarnie i piwiarnie. Lwowscy restauratorzy wykazują dużą pomysłowość tworząc nietypowy wystrój i wyszukaną ofertę gastronomiczną. Niektóre z obiektów nawiązują do tradycji z okresu międzywojennego. Przykładem tego jest kamienica nr 45, gdzie w latach 1928 – 1944 działał kultowy lokal lwowskiej bohemy Kawiarnia M.L. Atlasa. Obecnie mieści się tu Atlasówka - mimo, że wystrój wykonano z dużym pietyzmem, nie odzwierciedla on historycznego wyglądu. W budynku ratusza, poza jego głównym przeznaczeniem, mieści się kawiarnia i biuro informacji turystycznej, a 65-metrowa wieża jest popularnym punktem widokowym.
Katedra Łacińska
Lwowska Bazylika Metropolitalna Wniebowzięcia Najświętszej Mari Panny wznosi się na sąsiadującym z rynkiem Placu Kapitulnym (obecnie noszącym nazwę Katedralnego). Katedra jest najstarszą i największą ze świątyń lwowskiej starówki. Gotycka bryła budowli zachowany po dziś dzień wygląd uzyskała w wyniku przebudowy w 2 poł. XVIII wieku. Mimo, że w 1946 r. władze radzieckie zmusiły ówczesnego metropolitę Eugeniusza Baziaka do wyjazdu do Polski, świątynia była jednym z dwóch nieprzerwanie czynnych kościołów katolickich we Lwowie. Taki stan rzeczy uchronił świątynię przed grabieżą i dewastacją. Reaktywowanie Metropolii lwowskiej nastąpiło dopiero w 1991 r. W ostatnich dziesięcioleciach świątynia przeszła gruntowną restaurację (finansowaną ze środków polskich), dzięki czemu odzyskała swój dawny blask i dostojeństwo. Cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej (zwanej Domagaliczowską) po wywiezieniu po wojnie do Polski znajduje się w skarbcu na Wawelu. W lwowskiej katedrze jest wystawiona jego wierna kopia, koronowana w 1991 r. przez św. Jana Pawła II podczas wizyty pasterskiej na Ukrainie.
DOM INWALIDÓW
Monumentalna budowla usytuowana u podnóża łagodnego, w większości dziś zalesionego wzgórza, wygląda niczym tajemniczy średniowieczny zamek. Wzniesiony w drugiej połowie lat 50. XIX wieku Dom Inwalidów Wojennych został usytuowany w starej północnej peryferyjnej dzielnicy Lwowa – Kleparów (obecnie ul. Kleparowska 45). Okazała ceglana neoromańska budowla zaprojektowana przez duńskiego architekta Teofila Hansena z fundacji samego cesarza Franciszka I była wówczas jednym z pierwszych obiektów wybudowanych na terenie dawnego podmiejskiego folwarku Klepperhof. Obiekt przetrwał w swej oryginalnej 3-częściowej bryle, centralny korpus tworzy czworobok z wewnętrznym dziedzicem i czterema narożnymi wieżami z krenelażem. Obiekt pierwotnie zdobiły liczne rzeźby autorstwa Cypriana Godebskiego. Przetrwały dwie na fasadzie, nad wejściem głównym: posągi Wenus i Marsa. W okresie międzywojennym nadal mieścił się tu przytułek i szpital. Po wojnie w obiekcie stacjonowało wojsko. W czasach niepodległej Ukrainy kompleks zaadaptowano na potrzeby Wyższej Szkoły Pożarniczej. Za głównym budynkiem znajduje się kaplica w stylu neoromańsko-bizantyjskim, funkcjonująca obecnie jako grekokatolicka cerkiew Opieki Bogarodzicy służąca studentom i pracownikom. Ze względu na zamknięty charakter szkoły, wstęp i zwiedzanie kompleksu wymaga specjalnie zgody administratora. Po sąsiedzku z terenem szkoły w latach 50. XX wieku zbudowano kompleks sportowy SKA, m.in. odkryty wielofunkcyjny stadion, zakryty tor kolarski i całoroczny pełnowymiarowy odkryty basen.
UNIWERSYTET JANA KAZIMIERZA
[…] Park Kościuszki, stanowiący tak częste miejsce spacerów szczególnie młodszego pokolenia Lwowa, tworzy barwne tło dla gmachu Uniwersytetu z jego klasyczną fasadą”
Gmach Uniwersytetu Lwowskiego usytuowany w zachodniej części śródmieścia (ul. Uniwersytecka, dawniej ul. Marszałkowska) jest jedną z największych budowli publicznych we Lwowie. Gabaryty i rozmach rzeźbiarski jakim przyozdobiono obiekt wynikał z faktu, że budowano go z myślą o siedzibie Sejmu Galicyjskiego, którą to funkcję budynek pełnił od 1881 do 1918 r. Twórcą projektu w stylu wiedeńskiego neorenesansu był pochodzący z Poznania architekt Juliusz Hochberger. Gdy w 1919 r. Lwów powrócił do Polski, dla monumentalnego gmachu zabrakło urzędowej funkcji. Trzy lata później decyzją sejmu odrodzonej Rzeczypospolitej obiekt przekazano Uniwersytetowi Jana Kazimierza – uczelni, której rodowód sięga połowy XVII w. Przed wybuchem II wojny światowej uniwersytet miał pięć wydziałów: teologiczny, prawa, medyczny z oddziałem farmaceutycznym, humanistyczny i matematyczno-przyrodniczy. Kadrę stanowiło blisko 200 profesorów i docentów, a liczba studentów przekraczała 5 tysięcy. Wśród profesorów byli wybitni uczeni o międzynarodowej sławie, m.in.: historyk - Oswald Balzer, filozof - Kazimierz Twardowski, matematyk - Stefan Banach, czy geograf - Eugeniusz Romer. Po wojnie patronem uczelni został jeden z jej przedwojennych absolwentów – ukraiński pisarz i działacz społeczno-polityczny Iwan Franko. Jego granitowy pomnik ustawiono naprzeciw głównej fasady gmachu. Bryła budowli przetrwała w swym pierwotnym kształcie. Na głównej fasadzie uwagę zwracają potężne alegoryczne rzeźby. Umieszczone na pylonach: po lewej Oświata, po prawej Praca - wykonał polski rzeźbiarz Teodor Rygier. Dziełem tego samego autora jest kompozycja wieńcząca attykę nad ryzalitem z loggią. To Duch opiekuńczy Galicji – stojąca postać kobieca uosabia Galicję, siedząca postać męska – Dniestr, a kobieta po drugiej stronie – Wisłę. Nieco poniżej widnieją dwie kolejne pary figur: po lewej Miłość i Sprawiedliwość, po prawej Prawda i Wiara. Wewnątrz budynku obszerny westybul o dwubiegowych schodach do 1939 r. dekorowały rzeźby Zygmunta Trembeckiego ukazujące: Mieszka I, Kazimierza Wielkiego, Jarosława Mądrego i Włodzimierza Wielkiego. Dziś znajdują się tu malowidła w duchu stalinowskiego socrealizmu. Zachowała się neorenesansowa dekoracja klatki schodowej i dawnej sali posiedzeń sejmowych zaadaptowanej na aulę uniwersytecką. Przed uniwersytetem rozciąga się najstarszy park lwowski, dawny Ogród Jezuicki założony w połowie XVI wieku. 10-hektarowa wyspa zieleni z okazami ponad 50 gatunków starodrzewia w okresie międzywojnia nosiła imię Parku Tadeusza Kościuszki (obecnie Park Iwana Franki).
TARGI WSCHODNIE
[…] plac Targów Wschodnich, na którym mieści się Wystawa Lotnicza. Wzdłuż alei ustawione pawilony tworzą ciekawe miasto samo w sobie. […] Panorama Racławicka z zieloną rotundą swego budynku okrywa jeden z najcenniejszych skarbów Lwowa”
Targi Wschodnie były cykliczną, coroczną imprezą wystawienniczo-handlową, jedną z największych w międzywojennej Rzeczpospolitej. Na teren organizacji targów zagospodarowano południowo-wschodnią część Parku Stryjskiego, gdzie w 1894 r. odbyła się Powszechna Wystawa Krajowa, na której zaprezentowano gospodarcze i artystyczne osiągnięcia Lwowa i Galicji. Na potrzeby targów wzniesiono nowy zespół pawilonów wystawienniczych oraz wykorzystano również niektóre z obiektów przygotowanych na wcześniejszą wystawę. Uroczystego otwarcia pierwszej imprezy targowej 25 września 1921 r. dokonał Naczelnik Państwa Polskiego Józef Piłsudski. Uroczystości te miały dość dramatyczny przebieg, bo podczas wizyty marszałka we Lwowie miał miejsce nieudany zamach na jego życie. Targi Wschodnie odbywały się regularnie co roku we wrześniu. Już w pierwszych latach działalności teren wystawienniczy zajmował powierzchnię 220 tys. m² z czego ponad 20 m tys. m² stanowiły pawilony (było ich 46 razem z kioskami). Brali w nich udział wystawcy z ponad 20 krajów europejskich, Indii i USA. Ekspozycję trwającą zwykle ok. 2 tygodni zwiedzało ponad 150 tys. ludzi. Ostatnia 19. ich odsłona miała miejsce 2 września 1939 r. – tuż po agresji Niemiec na Polskę, impreza została przerwana w trakcie trwania. Po wojnie targi odeszły w przeszłość, a teren wystawowy stopniowo popadał w ruinę. W latach 50. XX wieku część pawilonów przerobiono na hale sportowe, pracownie rzeźbiarskie, kino i restaurację. Inne rozebrano, jak np. budynek Rozgłośni „Polskiego Radia Lwów” z charakterystycznym smukłym masztem. Spośród obiektów, które przetrwały najbardziej okazale prezentuje się Pałac Sztuki, zaprojektowany przez Franciszka Skowrona. W czasie targów mieściła się w nim ekspozycja przemysłu włókienniczego, obecnie urządzono wewnątrz pływalnię. Naprzeciw, po drugiej stronie parkowej alei, znajduje się Rotunda zaprojektowana przez Ludwika Romułta. Obiekt ten niegdyś mieścił monumentalne dzieło Wojciecha Kossaka, Tadeusza Rozwadowskiego i Jana Styki – słynną Panoramę Racławicką. Powierzchnia prezentowanego malowidła liczyła 1.800 m² plus inscenizacja przedpola. Po wojnie obraz trafił do Wrocławia i jest eksponowany w Muzeum Narodowym. Rotunda, której przeszkolony dach zniszczyła w czasie wojny bomba, po przebudowie mieści hale sportowe. Główne wejście na teren Targów Wschodnich znajdowało się od strony północno-wschodniej (obecnie ul. Samczuka), gdzie przetrwały pozostałości bramy wejściowej. Park Stryjski, na terenie którego znajdowały się tereny Targów Wschodnich, od czasów otwarcia do 1939 r. nosił nazwę Parku Kilińskiego. Nazwę tą nadano w setną rocznicę wybuchu Insurekcji Kościuszkowskiej, gdy w północnej części parku ustawiono pomnika Jana Kilińskiego – warszawskiego szewca, bohatera powstania. Pomnik pozostał na swoim miejscu do czasów współczesnych.
KOPIEC UNII LUBELSKIEJ
[…] wyniosłe wzgórze o zboczach pokrytych drzewami, to Wysoki Zamek. Jak topka szaro-zielonej soli wygląda Kopiec Unii Lubelskiej. Cieniutka biała niteczka ścieżki owija go dokoła”
Nad lwowską starówką od strony północnej dominuje wzniesienie Wysoki Zamek. Jego dość łagodne zalesione zbocza poprzecinane licznymi alejkami tworzą objęty ochroną park o tej samej nazwie. Szczytowym punktem tego wzniesienia i zarazem jednym z najatrakcyjniejszych punktów widokowych we Lwowie jest Kopiec Unii Lubelskiej (413 m n.p.m.). Budowę murowanego zamku w tym miejscu rozpoczęto w 2 poł. XIV wieku na polecenie króla Kazimierza Wielkiego, bezpośrednio po przyłączeniu tutejszych ziem do Korony. Ukształtowana w kolejnych wiekach warownia miał kształt nieregularnego wydłużonego czworoboku wzmocnionego w narożach cylindrycznymi basztami. Wjazd poprowadzono od strony południowej przez zwodzony most nad suchą fosą. Warownia powstrzymała ostatni najazd tatarski w 1695 roku, wkrótce po tym utraciła znaczenie obronne i popadła w ruinę.
Władze austriackie w XIX wieku nakazały jej rozbiórkę. Dziś z tej budowli pozostał jedynie kilkunastometrowy fragment murów.
W 1869 r. w trzechsetną rocznicę uchwalenia Unii Lubelskiej na wzgórzu rozpoczęto sypanie kopca upamiętniającego to wielkie wydarzenie. Inicjatorem przedsięwzięcia był Franciszek Smołka, znany lwowski prawnik, poseł i członek austriackiej Rady Państwa. Symbolicznie przywieziono ziemie z wielu słynnych miejsc: m.in z grobów - Mickiewicza, Słowackiego, Kniaziewicza, miejsc triumfów bitewnych – Wiednia, Chocimia, Grunwaldu, kamyk z celi Konrada w Wilnie, pył z Rynku Krakowskiego, Racławic i Maciejowic. Sypanie kopca siłami społecznymi trwało 30 lat, prace zakończono dopiero w 1900 r. W czasach międzywojnia kopiec stał się dumą Lwowa i celem spacerów jego mieszkańców. Miejsce szczególnie upodobała sobie lwowska młodzież, o czym wspomina m.in. Stanisław Lem w biograficznej książce Wysoki Zamek. Po wojnie teren opuszczonego parku odszedł w zapomnienie, a kopiec zarastał skrywając się w zielonym gąszczu. W 1957 r. na zachód od kopca wzniesiono budynek radia i gigantyczny maszt z przekaźnikiem radiowym, co znacząco oszpeciło wygląd wzgórza. Spoglądając dziś w kierunku Kopca Unii Lubelskiej jest on trudno rozpoznawalny, jego stożek sięgający pierwotnie 413 m n.p.m. został ścięty tracąc swoją pierwotną sylwetkę. Niemniej wspaniała panorama roztaczająca się ze wzgórza, ponownie przyciąga mnóstwo spacerowiczów.
CMENTARZ OBROŃCÓW LWOWA
[…] najpiękniejszy cmentarz w Polsce! Kryje się tam w nagrobkach i pomnikach cała przeszłość Lwowa […] U jego brzegu zakreślony białym półkolem wznosi się cmentarz Obrońców Lwowa. Na mauzoleum wyryte nazwiska bohaterów poległych w boju o polskość „zawsze wiernego” Miasta
Cmentarz Łyczakowski mieści się we wschodniej, rozległej lwowskiej dzielnicy – Łyczaków. Ta najstarsza nekropolia w mieście została oficjalnie erygowana w 1786 r. w wyniku zaleceń sanitarnych cesarza Józefa II, który to nakazał przeniesienie miejsc pochówku z dziedzińców przykościelnych poza centrum miasta. Lokalizacja na Łyczakowie została wybrana ze względu na swój najbardziej reprezentacyjny charakter. Zgodnie z założeniami projektowymi przygotowanymi przez Karola Bauera – zarządcę uniwersyteckiego ogrodu botanicznego, wykorzystując falistą rzeźbę rozległych terenów, rozwijano nekropolię w kierunku parku krajobrazowego. W ten oto sposób powstał jeden z największych (42 ha) i najpiękniejszych cmentarzy w Europie.
Szczególnym miejscem łyczakowskiej nekropolii jest Cmentarz Obrońców Lwowa, tzw. Orląt Lwowskich, który upamiętnia młodych, często zaledwie kilkunastoletnich Polaków, którzy zginęli w walce z Ukraińcami w listopadzie 1918 r. Trwająca trzy tygodnie (1–22 listopada) obrona Lwowa była reakcją na zajęcie miasta przez Ukraińców po opuszczeniu go przez Austriaków. Dzięki dramatycznej postawie lwowskiej młodzieży, okupionej śmiercią 2859 osób – tylu walczących zostało pochowanych w kwaterze Orląt Lwowskich, Lwów w 1919 r. powrócił do Polski. Cmentarz Obrońców Lwowa zbudowano w latach 1922 – 1934 według projektu konkursowego inżyniera architekta Rudolfa Indrucha – w okresie walk o Lwów studenta Politechniki Lwowskiej i ich uczestnika. Głównym elementem Cmentarza był Pomnik Chwały, który odsłonięto 11 listopada 1934 r. Składa się on z centralnego łuku triumfalnego i kolumnady dwunastu doryckich kolumn flankowanych masywnymi pylonami. Przy łuku triumfalnym stanęły dwa kamienne lwy trzymające w łapach tarcze z herbem Lwowa i godłem państwowym Rzeczpospolitej. Na pierwszej tarczy widniał napis: Zawsze wierny, na drugiej - Tobie Polsko. Po wojnie rozpoczął się postępujący proces dewastacji cmentarza, którego apogeum miało miejsce w 1971 r., gdy przy pomocy ciężkich czołgów zburzono kolumnadę i stratowano groby. Po dewastacji teren zarastał krzakami i wysoką trawą. Główne wejście od strony Pohulanki zamurowano. Od 1989 r. polskim wysiłkiem rozpoczął się żmudny okres renowacji cmentarza, który doprowadził w 2005 r. do jego ponownego otwarcia. Odbudowano: Kaplicę Orląt, katakumby, groby żołnierskie, Grób Nieznanego Żołnierza, Mogiłę Zbiorową, pomniki lotników amerykańskich i piechurów francuskich. Nie odbudowano kolumnady Pomnika Chwały i głównego wejścia. W 2015 r. wróciły posągi kamiennych lwów, jednak pozostają nadal zasłonięte. Treść części napisów, na prośbę strony ukraińskiej, została zmodyfikowana. Nekropolia na nowo istnieje i upamiętnia poległych, a w kaplicy są odprawiane msze święte za ich dusze.
ALEJA AKDAEMICKA
Aleja Akademicka, nosząca obecnie nazwę Prospekt Szewczenki, jest główną ulicą lwowskiego śródmieścia. Zaczynając się przy dawnym Placu Mariackim, obecnie Placu Mickiewicza, jest jakoby przedłużeniem głównego miejskiego deptaka - Wałów Hetmańskich, obecnie Prospekt Swobody. Aleję prowadzącą środkiem dawnego koryta, zasklepionej w podziemnym kanale rzeki Pełtwi, zamyka od strony południowej Plac Akademicki, obecnie noszący imię Hruszewskiego. Jako ulica aleja istniała już od XVI wieku pod nazwą Grabska a następnie św. Jana. Po betonowym zasklepieniu w 1886 r. rzeki Pełtwi pośrodku został założony bulwar z kwietnikami i aleję obsadzono włoskimi topolami. Pod wojnie topole zostały w większości wycięte, jednak pod koniec lat 90. XX wieku przywrócono alei dawny wygląd, obsadzając ją dwoma rzędami kulistych klonów. Aleja zachowała swoją oryginalną zwartą zabudowę z przełomu XIX / XX wieku, z eleganckimi i okazałymi kamienicami, których fundatorami byli zamożni lwowianie lub znane instytucje. Znajdującą się na osi alei Katedrę Łacińską, nieco przysłania największa budowla – siedmiopiętrowa funkcjonalistyczna bryła lwowskiego drapacza chmur. Niegdyś najwyższy budynek w mieście został wzniesiony w 1929 r. na zamówienie lwowskiego przedsiębiorcy Jakuba Sprechera. Budowlę tę (pod nr 7) obecnie zajmuje Zjednoczenie Związków Zawodowych, a na parterze działa McDonald’s. Po tej samej, wschodniej stronie, kilka kamienic dalej, pod nr 17/19, wznosi się okazały budynek dawnej Giełdy Towarowo-Pieniężnej, obecnie mieszczący Prokuraturę Obwodową. Gmach łączący kilka stylów (m.in. neoklasycyzm i secesję) powstał pod koniec pierwszej dekady XX wieku, według projektu znanego architekta Alfreda Zacharewicza. Perspektywę alei od strony południowej zamyka narożna kamienica pod nr 27. Budynek został wniesiony w 1909 r. przez Emila Weckslera w stylu angielskiego modernizmu według projektu architekta Brochowicza. Do 1944 r. na parterze mieściła się słynna kawiarnia Szkocka – znane miejsce spotkań wybitnych naukowców, twórców lwowskiej szkoły matematycznej, bywali tu regularnie m.in.: Stefan Banach, Hugo Steinhaus, Stanisław Mazur i Stanisław Ulam. Dzisiejszy lokal należący do Hotelu Atlas, stara się kultywować dawne tradycje, m.in. można tu obejrzeć kserokopie legendarnej Księgi Szkockiej, gdzie uczeni odręcznie zapisywali dyskutowane teorie i zadania. Po sąsiedzku na Placu Akademickim od 1897 do 1946 roku znajdował się pomnik Aleksandra Fredry dłuta Leonarda Marconiego. Po wojnie przeniesiony do Polski, został ustawiony we Wrocławiu, gdzie osiedliło się wielu lwowskich repatriantów.
TEATR WIELKI
Teatr Wielki, obecnie Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu, zamyka od strony północnej urbanistyczną perspektywę Wałów Hetmańskich – obecnego Prospektu Swobody. Widok na budowlę od strony Placu Mickiewicza należy do najpiękniejszych we lwowskim krajobrazie miejskim. Gmach teatru, imponujący w swej renesansowo-barokowej ekspresji, zachwyca obfitością rzeźbiarskiej i malarskiej dekoracji. Zrealizowany w 1900 r. konkursowy projekt architekta Zygmunta Gorgolewskiego powstał w miejscu dawnego pałacu Gołuchowskich. Lokalizacja niezwykle trafiona pod kątem rozbudowy śródmieścia, rodziła spekulacje co do stabilności tak ogromnej budowli na podmokłym gruncie. Ostatecznie budowlę osadzono na nowoczesnej konstrukcji fundamentowej układając ponad 2.500 m³ betonu. Ogromny gmach został zbudowany, ozdobiony i wyposażony w ciągu trzech lat i czterech miesięcy wytężonych prac. Szczególną uwagę zwraca bogato dekorowana fasada teatru zwieńczona wykonanymi z brązu uskrzydlonymi alegoriami Dramatu (po lewej), Sławy (pośrodku) i Muzyki (po prawej). Wnętrze teatru zdobią różnobarwne marmury, złocenia, dekoracyjne malowidła i rzeźby. Czterokondygnacyjna widownia ma kształt liry i mieści ponad tysiąc dwieście widzów. Teatr gościł na swoich deskach wielkich aktorów teatralnych i śpiewaków opery i operetki, często rangi światowej. Wielka sława lwowskiego Teatru Wielkiego skończyła się w październiku 1939. Obecny repertuar, mimo wielu ciekawych propozycji, nie należy do wybitnych.
DWORZEC GŁÓWNY
[…] i centrum ruchu Lwowa – Dworzec Główny. Stąd rozchodzą się drogi kolejowe we wszystkie strony świata”
Dworzec Główny znajdujący się w zachodniej części miasta należy do najbardziej reprezentacyjnych budynków Lwowa. Dworzec zbudowano w 1904 r. na miejscu wcześniejszego z 1861 r., który powstała wraz z doprowadzeniem do miasta pierwszej linii kolejowej (ze Śląska przez Kraków i Przemyśl). Nowy dworzec wzniesiony w stylu secesji wiedeńskiej, autorstwa wybitnego lwowskiego architekta Władysława Sadłowskiego, uważany był w międzywojennej Polsce za najpiękniejszy obiekt tego typu w Europie. Budowla ucierpiała poważnie pod koniec 1918 r., w czasie obrony Lwowa, a dla upamiętnienia tamtych wydarzeń w 1921 r. została odznaczona Krzyżem Obrony Lwowa. Z tej okazji na pawilonach bocznych zainstalowano alegoryczne rzeźby upamiętniające bohaterską obronę (nie przetrwały). Kolejne zniszczenia miały miejsce pod koniec II wojny światowej, gdy sowieckie lotnictwo zbombardowało stojące na dworcu niemieckie pociągi.
Obecny, odrestaurowany budynek dworca jest budowlą dwukondygnacyjną (pierwotnie parterowa) na planie wydłużonego prostokąta. Z hali głównej, trzema podziemnymi tunelami, przechodzi się na perony, których jest pięć. Wszystkie pięć peronów w całości przykrywa ogromna dwuprzęsłowa secesyjna konstrukcja z metalu i szkła. Na uwagę zasługuje dekoracja fasady nad portalem wejściowym, gdzie w niszach przetrwały posągi wyobrażające Handel i Przemysł dłuta Antoniego Popiela. Producentem wielu elementów dekoracyjnych dworca była krakowska fabryka Józefa Góreckiego. Większość tego wyposażenia, jak np. ozdobna brama wejściowa - nie przetrwało. Podobnie nie ma nad wejściem Orła Białego, ani łacińskiego napisu Leopolis semper Fidelis – Lwów zawsze wierny, czy też luksusowej poczekalni pierwszej klasy.