Autor: Stanisław Wyspiański
Data powstania: 1903
Tworzywo: papier, tektura
Technika: pastel
Wymiary: wysokość 60,8 cm, szerokość 94 cm
Rysunek przedstawia aktora, reżysera i śpiewaka Józefa Sosnowskiego, grającego tytułową rolę w dramacie Stanisława Wyspiańskiego „Bolesław Śmiały”. Mężczyzna, ukazany w półpostaci, zwrócony jest do nas lewym profilem. Siedzi, opierając na podłokietniku prawą, poznaczoną niebieskimi żyłami dłoń. Aktor ma ciemne, żywe oko pod mocnym łukiem brwi, prosty, dość szeroki nos i pełne usta z wydatną górną wargą. Nosi sumiaste, jasne wąsy, spływające aż poniżej linii brody. Jasne są także sięgające ramion włosy Sosnowskiego. Wiją się one w miękkich puklach i zasłaniają czoło aktora. Mężczyzna nosi czerwoną szatę zapinaną na rząd guzików, a na niej bardzo obszerny płaszcz, zdobiony motywami roślinnymi i geometrycznymi. Płaszcz jest biały, a jego kołnierz i mankiety czerwone. Na głowie aktor nosi koronę z zespojonych ze sobą tłoczonych blaszek w kształcie odwróconych trapezów. Z boku korony zwiesza się krótka dekoracyjna szarfa, zasłaniająca ucho Sosnowskiego. Na szarfie wyhaftowano ozdobny krzyż. Stroju aktora dopełnia miecz w pochwie, skierowany rękojeścią w stronę lewego ramienia mężczyzny. Portret Józefa Sosnowskiego jest dojrzałym dziełem Wyspiańskiego. Odważne zestawienia kontrastowych barw oraz mocny, czarny kontur to elementy charakterystyczne dla szczytowego okresu twórczości artysty. Ponadto portret ten jest odzwierciedleniem zarówno warsztatowego mistrzostwa Wyspiańskiego jako malarza, jak i symbolem jego wszechstronności. Sceniczny kostium, jaki nosi Sosnowski, został także zaprojektowany przez artystę. Dramat Bolesław Śmiały to pierwsza i jedyna sztuka, której Wyspiański nie był jedynie autorem, lecz także scenografem, projektantem kostiumów i współreżyserem przedstawienia.
Autor: Józef Brandt
Data powstania: około 1886-1890
Technika: olej na płótnie
Wymiary: wysokość 134,5 cm, szerokość 103,5 cm
Obraz przedstawia jadącego na karym rumaku Kozaka-furażera, czyli żołnierza zajmującego się zaopatrzeniem oddziału w paszę dla koni. Kozak siedzi w siodle w niedbałej, bardzo swobodnej pozie. W lewej ręce ma bat, a końcami palców przytrzymuje wodze; prawym łokciem wspiera się o snopki siana, którymi założony jest koński zad. Furażer pali fajkę o długim cybuchu. Trzyma ją w prawej ręce. Kozak ma ciemną, ogorzałą twarz, a głowę nakrywa mu wysoka biała futrzana czapa, zsunięta z czoła. Spod czapy wyzierają kosmyki włosów. Furażer jest ubrany w długi czerwony kaftan ze złotymi mankietami. Kaftan jest rozpięty niemal do pasa i rozchełstany na piersi. Przez ramię Kozak ma przewieszoną niewielką szarą prostokątną torbę. Koń, na którym siedzi furażer ma aksamitną, czarną sierść i bujny ogon. Stąpa po grząskim, płaskim stepie, unosząc wysoko smukłe nogi. Rumak ściągnięty mocno wędzidłem, otwiera pysk, jakby rżał. Nosi uprząż gęsto nabijaną ćwiekami i bogato zdobioną złotymi medalionami. Na prawo od konia, wbite w ziemię, tkwi drzewce, czyli drewniany drążek. Zawieszono na nim plecionkę z końskiego włosia, która przypomina nieco łapacz snów. Na drugim planie na linii horyzontu pasą się dwa inne konie – siwek i gniadosz (koń w kolorze brązowym z czarną grzywą i czarnym ogonem). Na lewo od furażera kolejny żołnierz siedzi na wozie załadowanym sianem. Nad grzbietami koni powiewają buńczuki, czyli pęki włosia umocowane na wysokich drzewcach. W armii mongolskiej i tureckiej, a także w oddziałach tatarskich i kozackich były to znaki władzy. Znaczną część płótna zajmuje niebo zaciągnięte pasmami chmur. Siano, step, niebo, koński ogon i czapa Kozaka malowane są grubymi warstwami farby, nakładanymi krótkimi pociągnięciami pędzla. Koń zaś został oddany w taki sposób, że jego sierść niemal lśni. W lewym dolnym rogu obrazu znajduje się sygnatura malarza: Józef Brandt. Józef Brandt był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy o tematyce bitewnej. Naukę malarstwa rozpoczął w Warszawie pod okiem Juliusza Kossaka. W latach 1858-1860 przebywał w Paryżu, gdzie podjął studia inżynierskie. Niebawem jednak zarzucił je na rzecz malarstwa i kształcił się w pracowni Leona Cognieta [Leona Konje]. Potem przeniósł się do Monachium, gdzie w 1870 otworzył w Monachium własną pracownię i niebawem stał się przywódcą tamtejszej polskiej kolonii artystycznej oraz nauczycielem wielu malarzy. Odznaczony wysokimi orderami, wyróżniany medalami i nagrodami na międzynarodowych wystawach, cieszył się prawdziwie europejską sławą. Malował bitwy, potyczki, podjazdy – epizody z historii polskich wojen kresowych i wojen szwedzkich, a także sceny rodzajowe: jeźdźców, polowania, jarmarki.