Padura Tymko Tomasz

Polsko-ukraiński poeta i kompozytor, popularyzator folkloru i muzyki ukraińskiej. Autor pieśni Hej, sokoły. Urodził się 21 grudnia 1801 r. w Ilińcach w guberni kijowskiej na terenie Ukrainy w polskiej rodzinie szlacheckiej herbu Sas o tradycjach patriotycznych. Jego ojciec Jan był komornikiem bracławskim, matka Aniela pochodziła z rodu Paszkowskich herbu Zadora. Od 1822 r. rodzina Padurów mieszkała we wsi Mszaniec, a od 1830 r. w Machnówce. Tymko miał dwóch braci (jednym z nich był prawnik Józef Padura) i trzy siostry. Do 1820 r. uczył się w polskiej szkole w Winnicy, następnie rozpoczął naukę w Liceum Krzemienieckim, które ukończył w 1825 r.

Był przyjacielem podróżnika i pamiętnikarza Wacława Rzewuskiego (1784–1831), u którego bywał w Konstantynowie, wraz z przyjacielem był przyjmowany m.in. u Potockich. Podróżował nad Dniepr, na tereny Siczy. Z podróży po Ukrainie zbierał podania o dziejach Kozaczyzny, interesował się tradycyjnymi pieśniami. Przebywając u metropolity kijowskiego Eugeniusza Bołchowitinowa (1767–1837), czerpał wiedzę z dawnych rękopisów na temat dziejów Ukrainy. W 1824 r. powstały jego pierwszy utwory – Lyrnyk i Kozak. W poezji z lat 1827–1829 opiewał bohaterskie dzieje dawnej Kozaczyzny. W Mochnówce napisał poemat Kudak, tłumaczył także na ukraiński Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza oraz utwory George’a Byrona. Określał się jako skrajny republikanin-rewolucjonista. W trakcie swoich podróży zachęcał do wspólnej polsko-ukraińskiej walki przeciwko Rosji. Uczestniczył w naradach organizacji Zjednoczonych Słowian z „południowcami” Pestla i Bestażewa-Riumina, na zebraniach loży Jedność Słowiańska. W 1831 r. brał udział w powstaniu listopadowym, m.in. walczył wraz z Rzewuskim pod Daszowem. W 1844 r. wydał w Warszawie zbiór pieśni Ukrainky z nutoju Tymka Padurry. W 1849 r. przebywał w Pradze, prawdopodobnie brał udział w zjeździe słowiańskim. Z tego okresu pochodzi utwór Słowenka do Josypa Pawła Szafaryka. W latach 1860–1863 poświęcił się spisaniu prac z zakresu historii Ukrainy. W 1864 r. wydał w Bibliotece Ossolińskich we Lwowie artykuł historyczny Mazepa. Jako pierwszy z pokolenia poetów tzw. szkoły ukraińskiej był Polakiem tworzącym w języku ukraińskim. W jego twórczości, zwłaszcza początkowej, wybrzmiewa zabarwienie polityczne, w duchu przymierza polsko-ukraińskiego – w Ukrainie widział równoprawną sojuszniczkę Polski w walce z Rosją. Nawoływał do „rozszerzenia ducha narodowego Ukrainy do wspólnej sprawy z Polską”. Padura dążył do utworzenia historii Ukrainy w formie dum, sama zaś jego twórczość była przesycona folklorem ukraińskim, którego użycie mogło świadczyć o jego poczuciu tożsamości. Na podstawie badań języka jego liryków pojawiają się jednak teorie, zgodnie z którymi uznawał jedność kresów Rzeczypospolitej, a Ukraińców nie utożsamiał z odrębnym narodem. Niektórzy z krytyków na łamach „Tygodnika Petersburskiego” w latach 1844–1845 zarzucali Padurze nieznajomość języka kraińskiego, jednocześnie uznali dumę o Romanie z Koszyrry za perłę ukraińskiej poezji. Twórczość Padury była bardzo dobrze przyjmowana przez lud. Na Ukrainie uznanie zdobyły: Lirnik, Zaporożec, Rejestrowy, Czarnomorzec, Ruchawka, Pieśniarz, Rożyński, Barabasso, Sierko-Tetera, Murassko, Mazepa, Hordijenko, Hetmanci, Do Dniepru, Ukraina. Z pieśni, które powstały w języku polskim, popularność zdobyły m.in: Fantazy, Przeobrażenie, Wspomnienia, Do Emira, Fatyma, Do Wiosny, Czapla. Zmarł 8 września 1871 r. w domu przyjaciela, Mariana Wasiutyńskiego, w Kozatynie. Został pochowany na cmentarzu katolickim w Machnówce Murowanej.

Literatura:

Равита Ф. (Гавронський Ф.) Фома Падурра (Критический очерк), Киевская старина 1889, Т. 26, № 9.

Przyborowski Walery, Tomasz Padura, „Tygodnik Ilustrowany” , seria II, t. 9, nr 229.

Przyborowski Walery, Tomasz Padura, Warszawa 1872.

Żachowski Robert, Tomasz Padura, „Biuletyn Polsko-Ukraiński” 1934, R. 3, nr 38 (73).

Czerniak Grażyna, Tomasz Padura – zapomniany ukraiński liryk, [w:] Ukraina – Polska: doświadczenia oraz perspektywy strategicznego partnerstwa, t. 1, red. Roman Kordonski, Oleksandra Kordonska, Lwów 2016.

Jakubowska-Krawczyk Katarzyna, Tomasz Padura – romantyczny poeta i bard, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 2005, 40.

Źródłó wykorzystanej fotografii: Tygodnik Ilustrowany, Tom IX Nr 229, 1872

Opracowała dr Anna Wilk-Zielińska