Szeptycki Stanisław Maria Jan Teofil
Polski generał broni, szef Sztabu Generalnego WP, minister Spraw Wojskowych RP, odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi.
Urodził się 3 listopada 1867 r. w Przyłbicach (powiat jaworowski, województwo lwowskie) w rodzinie ziemianina Jana Kantego hr. Szeptyckiego (1836–1912) oraz Zofii z Fredrów Szeptyckiej (1837–1904). Miał 2 braci: Andrzeja Szeptyckiego (1865–1944), metropolitę lwowskiego, i Klemensa Szeptyckiego (1869–1951), działacza polityczno-społecznego. W latach 1905–1917 był żonaty z księżniczką Marią Józefiną Sapieha-Kodeńską (1884–1917), od 1925 do1950 r. ze Stanisławą Olizar-Wołczkiewicz (1899–1977).
W 1885 r. rozpoczął naukę w Oddziale Artylerii Akademii Wojskowo-Technicznej w Wiedniu. Ukończył w 1888 r. w stopniu podporucznika, a następnie otrzymał przydział do 3. Dywizji Artylerii Polowej w Jarosławiu. W 1890 r. ukończył Wyższą Szkołę Jazdy w Wiedniu, a w 1896 r. Wyższą Szkołę Wojenną. W latach 1899–1904 pełnił funkcję kapitana Sztabu Generalnego, w tym czasie uzyskiwał kolejne awanse. W 1904 r. został mianowany austriackim attaché wojskowym przy armii rosyjskiej w Mandżurii podczas wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905). W 1912 r. mianowano go attaché wojskowym w Rzymie. W 1914 r. został pułkownikiem Sztabu Generalnego. W trakcie I wojny światowej był szefem sztabu II Korpusu w armii austriackiej. W 1916 r. stanął na czele III Brygady Legionów. Otrzymał stopień generała majora. W 1917 r. został generalnym gubernatorem austriackiej strefy okupacyjnej Królestwa Polskiego z siedzibą w Lublinie, gdzie działał na rzecz budowy polskiej administracji i zaplecza gospodarczego. W tym czasie był zwolennikiem utworzenia unii Polski z monarchią Habsburgów o charakterze personalnym. Ustąpił ze stanowiska w proteście przeciwko postanowieniom traktatu ryskiego. W 1918 r. został szefem Sztabu Generalnego z nominacji Józefa Piłsudskiego. W 1919 r. był zdecydowanym zwolennikiem sojuszu polsko-ukraińskiego. Największe niebezpieczeństwo dla państwa polskiego widział w komunizmie. Uważał, że wobec zagrożenia ze strony bolszewików należy ułożyć poprawne stosunki polityczne ze wszystkimi sąsiednimi państwami. W 1919 r. objął dowództwo Frontu Litewsko-Białoruskiego, natomiast w czasie wojny polsko-bolszewickiej Frontu Północno-Wschodniego, zaostrzył się wtedy jego konflikt z Józefem Piłsudskim. Szeptycki uważał, że zapewnienie pełni swobód obywatelskich mniejszościom narodowym będzie gwarantem ich lojalności wobec Rzeczypospolitej. Popierał sprawę niezależności Ukrainy, stąd też w obliczu fiaska koncepcji federacyjnej, nie zgadzając się z przyjętą polityką narodowościową, zdecydował się na pozostanie na uboczu polityki wobec ludności ukraińskiej.
W 1921 r. został Inspektorem Armii w Krakowie, w roku następnym objął dowództwo nad oddziałami zajmującymi część Górnego Śląska przyznaną Polsce. Działał na rzecz przyłączenia do Polski spornych terenów Górnego Śląska i wspierał III powstanie śląskie. W 1923 r. otrzymał funkcję ministra spraw wojskowych w rządzie Wincentego Witosa, co jeszcze bardziej pogłębiło jego konflikt z Piłsudskim. W tym samym roku powrócił na stanowisko Inspektora Armii w Krakowie. Od 1938 r. objął funkcję prezesa Krajowego Towarzystwa Naftowego. W czasie II wojny światowej pomagał w organizacji siatki przerzutowej na zachód Europy. Od 1945 r. sprawował funkcję prezesa Polskiego Czerwonego Krzyża. Zmarł 9 października 1950 r. w Korczynie.
Literatura:
Fertacz Sylwester, Generał Stanisław Szeptycki jako dowódca wojsk polskich w latach 1919–1922 wobec północno-wschodnich i południowo-zachodnich kresów Rzeczpospolitej, „Wieki Stare i Nowe” 2010, t. 2, s. 58–73.
Gaul Jerzy, Józef Piłsudski. Źródła z lat 1914–1918 w Austriackim Archiwum Państwowym w Wiedniu, t. II: Ogólne Archiwum Administracji, Archiwum Domu, Dworu i Państwa, Warszawa 2017.
Lewandowski Jan, Lubelscy c. i k. generałowie-gubernatorzy (1915–1918), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F – Historia”, vol. LXVIII, z. 1–2 (2013), s. 7–23.
Mikietyński Piotr, Generał Stanisław hrabia Szeptycki. Między Habsburgami a Rzecząpospolitą, Kraków 1999.
Wojtaszek Andrzej, Generał broni Stanisław Szeptycki, Szczecin 2000.
źródło wykorzystanej fotografii: wikimedia.org
opracowała dr Anna Wilk-Zielińska